Lại nóng chuyện giống IR 50404

Nhiều tờ báo, đài địa phương và cả truyền hình trung ương những ngày gần đây liên tục đưa tin về chuyện người dân Đồng bằng Sông Cửu Long đổ xô đi mua giống lúa IR 50404 để trồng vụ hè thu năm nay. Giống lúa này đã bị Hiệp hội Lương thực Việt Nam và cơ quan quản lý nông nghiệp nhiều địa phương khuyến cáo hạn chế canh tác. Họ lập luận rằng giống lúa IR 50404 là thủ phạm gây ra tình trạng lúa gạo tồn đọng, rớt giá thê thảm làm nhiều nông dân khốn khổ vào nửa cuối năm ngoái.
Tất nhiên báo chí đưa ra lời lý giải cho chuyện này. Đơn giản là vì thực tế giống IR 50404 vẫn mang lại lợi nhuận nhất cho người trồng lúa. Tờ Hà Nội Mới có lẽ chi tiết nhất: Đến giữa tháng 2/2009, khi thu hoạch các trà lúa đông xuân sớm, nông dân bán lúa IR 50404 được giá không kém các loại lúa chất lượng cao. Trong khi đó, năng suất lúa lại cao hơn khoảng 15%. Chưa kể trồng lúa IR 50404 giúp tiết kiệm được tiền bơm nước một lượt, giảm được một lần bón phân.
Thông tấn xã Việt Nam thì nêu nguyên nhân chính xảy ra tình trạng này là do bước sang năm 2009, thị trường xuất khẩu gạo có xu hướng đổi chiều, nhu cầu gạo cấp thấp tăng cao, giá cả hợp lý… Từ đó, có nhiều doanh nghiệp chọn đối tác có nhu cầu lọai gạo này để ký hợp đồng xuất khẩu, đẩy giá lúa IR 50404 lên đến 4.050- 4.150 đồng/kg, tương đương với giá lúa hạt dài phẩm chất gạo tốt. Trong khi đó, giống lúa IR 50404 có thời gian sinh trưởng ngắn (từ 85- 90 ngày), thích nghi rộng với nhiều vùng đất… nên nông dân trồng giống lúa này trong vụ lúa đông xuân 2008- 2009 thắng đậm.
Rõ ràng vấn đề ở đây là thị trường chứ không thể đổ oan cho giống lúa. Khi nguồn cung dư thừa thì chủng loại lúa gạo nào cũng khó bán, phải giảm giá. Khi thị trường thiếu hụt thì “ngay cả gạo IR 50404, giống cho năng suất cao, nhưng chất lượng bình thường, cũng có khách hàng yêu cầu ký hợp đồng xuất khẩu” - trả lời của Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lương thực miền Nam, kiêm Chủ tịch Hiệp hội Lương thực VN, ông Trương Thanh Phong trên Sài Gòn Giải phóng cuối năm 2007 về triển vọng thị trường xuất khẩu gạo năm 2008. Ông còn khẳng định tại hội nghị sản xuất lúa gạo của Bộ Nông nghiệp và PTNT vào tháng 3/2008 là “giống gì cũng bán được với giá cao và… thị trường mênh mông, có bao nhiêu bán hết bấy nhiêu”. Nhưng cũng chính ông là người phát biểu nguyên nhân tồn đọng lúa gạo vào nửa cuối năm 2008 là vì nông dân sử dụng nhiều giống IR 50404. Thực tế, giai đoạn này nhiều loại lúa gạo ngon trong nước cũng phải hạ giá mà vẫn khó tìm đầu ra…Tất nhiên, trong hoàn cảnh cung thừa thì lúa gạo ngon vẫn có nhiều cơ hội tiêu thụ hơn.
Chính vì vậy, bên cạnh yêu cầu về năng lực mở rộng thị trường xuất khẩu gạo, để người nông dân lựa chọn giống lúa phù hợp, hiệu quả, thì năng lực dự báo thị trường là hết sức quan trọng. Thực hiện công việc này, được ưu đãi hơn hết và cũng phải nhận trách nhiệm hơn hết là các doanh nghiệp quốc doanh đầu đàn, hiệp hội lương thực… nhằm đảm bảo phục vụ lợi ích quốc gia, bảo vệ quyền lợi người nông dân.
(đăng trên NÔNG THÔN NGÀY NAY)